من از استاد محسنی بابت میزبانی برنامه‌ی امروز در رادیو کتاب تشکر و سپاسگذاری می‌نمایم و همین طور از استاد شکیب زاده که در راستای نشر و پخش اندیشه‌های سید جمال‌الدین حسینی افغانی با ترجمه‌ی دو اثر آن شخصیت بزرگ، یکی ترجمه «تمةالبیان فی‌تاریخ‌الافغان» و دیگر کتاب «البیان فی‌الانجلیز والافغان» را ترجمه و امروز نیز در محتوای این دو اثر معلومات خوب ارائه نمودند.

در رابطه با سید جمال‌الدین افغانی خیلی کم کار صورت گرفته و حتی اقل از سالیاد وفاتش در افغانستان و در دانشگاه کابل که مقبره‌اش آنجاست و منطقه جمال مینه نیز به همین مناسبت نام گذاری شده است.

من با یک خاطره از یک نظریه پرداز کشور همسایه‌ی مان جمهوری اسلامی ایران چند نکته را در باره سید جمال‌الدین یاد آوری می‌نمایم. سال 1389 خورشیدی رحیم پور ازغدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ایران سفری به کابل داشت، در این سفر با اساتید حوزه و دانشگاه و مسئولین نهادهای علمی و فرهنگی دیدار و گفتگو داشت، در بنیاد فرهنگی که من به عنوان معاون آن میزبان ازغدی بودیم، من او را همراهی نمودم برای خواندن فاتحه بالای مقبره سید جمال‌الدین، در بازگشت از دانشگاه به حوزه علمیه محمدیه شهید آیت‌الله العظمی واعظ، این مهمان ما در دیداری با علمای کابل گفت: من نمی‌دانستم قبر این مرد بزرگ در کابل هست و امروز رفتم به زیارت قبرش، او کسی‌ست که در صدسال اخیر نهضت‌ها و جنبش‌های اسلامی مدیون و مرهون خدمات سید جمال‌الدین افغانی است.

علامه سید حمال‌الدین حسینی افغانی از شخصیت‌های برجسته و روشنگر جهان اسلام که در پایان قرن سیزدهم و آغاز قرن چهاردهم هجری در دنیای اسلام ظهور کرد. او بیدارگری بود که مسلمانان را به وحدت و همبستگی و استقلال طلبی دعوت نمود و با سفر به کشورهای متعدد و تلاش‌های خستگی نا پذیر از آسیا تا آفریقا و اروپا با تربیت شاگردان و راه اندازی روزنامه و نشریات نوشتاری، سخنرانی و موضع‌گیری‌ها جهت آگاهی جوامع اسلامی شجاعانه و به صورت وسیع و گسترده در بیداری ملل شرق و جهان اسلام نقش ارزنده داشت و آنچه مسلم است تمام نهضت‌های اصلاحی صد ساله‌ی اخیر در کشورهای اسلامی از مکتب سید جمال‌الدین حسینی الهام گرفتند و هرکدام و به گونه‌ای مرهون و مدیون تلاش‌های این سید بزرگوار می‌باشند.

سید جمال الدین‌حسینی سال 1333 خورشیدی(1270 هجری) در حالی که حکم اجتهاد را از شیخ انصاری داشت به کشورهند رفت و در مدت دو سال در آنجا از نزدیک مشاهده کرد که چگونه بریتانیا تمام هند را غارت می‌کند و استعمار بر جان و مال و ناموس مردم هند مسلط شده که بار دوم و در پی بیدارگری وی و مبارزه علیه استعمار انگلیس، به اخراج سید از هند انجامید و در سال 1247 خورشیدی(1285 قمری) وارد مصر شد و به بیدارگری جوانان، محصلان و اساتید دانشگاه الازهر پرداخت.

علامه سید جمال الدین حسینی در طول عمرش به دلیل روشن ساختن مردم به اوضاع وخیم آن زمان، به کشورهایی چون ترکیه، عربستان، انگلستان، فرانسه، ایران، روسیه و عراق پا گذاشت و فعالیت های مهمی را به نفع مردم انجام داد چراکه او همیشه به این عقیده بود که وی مدافع منافع تمام مسلمانان جهان است.

علامه در 5 شوال 1314 هجری قمری برابر  18 حوت 1275 خورشیدی  پس از گذشت چهار سال از ورودش به مرکز خلافت عثمانی و تلاش فراوان در این کشور جهت ایجاد اتحاد اسلامی با دسیسه سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی مسموم شد و یا به علت مریضی سرطان وفات کرد. پیکرش را با احترام فراوان مردم ترکیه در شهر استانبول آن کشور دفن و بعد از چند سال تابوتش را از ترکیه به کابل انتقال دادند و در محوطه دانشگاه فعلی کابل به خاک سپردند.

بدون شک و تردید علامه سید جمال الدین حسینی افغانی، هيچ گاه انديشه و احساساتش را دريك مذهب، كشور و قوم خاصي محدود نكرده و اکثراً تلاش پیگیر، رنج و مشقاتی را برای اسلام و مسلمانان در جغرافیای کلان داشته و  هرگز براي او مذهب و ملیت خاصی مطرح نبوده و این خود بيانگر جامعیت هويت واقعي سید در جغرافياي جهان اسلام است.

منبع: رادیو کتاب 26 ثور 1403 خورشیدی