کنفرانس مجازی به مناسبت پنجاه دومین سالگرد زندانی شدن علامه محمد عطاالله فیضانی، از عالمان برجسته دین، امشب توسط کانون فرهنگی علامه فیضانی تحت عنوان «جهان وحشت‌بار مدنیت‌نمای معاصر و نسخه‌های اصلاحی فیلسوف روحانی، علامه فیضانی» برگزار شد.

این مراسم با هماهنگی نمایندگی اروپا و دفتر مرکزی بنیاد علامه فیضانی در کابل برگزار شد و هدف از آن آشنایی با شخصیت علمی، مبارزاتی و معنوی علامه فیضانی و ترویج افکار و اندیشه‌های اصلاح‌گرانه او در جامعه بود.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جهاد فرهنگی، سخنرانان این کنفرانس که به‌صورت مجازی از کشورهای مختلف اروپایی حضور داشتند، تأکید کردند:

«علامه فیضانی با اندیشه‌های عمیق عرفانی و دینی، به‌رغم تحمل هفت بار زندان و سختی‌های فراوان، هرگز از مسیر حق منحرف نشد و افغانستان را ترک نکرد. او با افکار ناب و سازنده‌اش الگویی برای ملت، به‌ویژه جوانان، به شمار می‌رود.»

علامه فیضانی ۵۲ سال پیش، در زمان حکومت سردار محمد داوود خان، زندانی و تاکنون ناپدید شده است. او از خود ۵۱ اثر علمی و فرهنگی در موضوعات مختلف برجای گذاشته که بسیاری از آن‌ها برگرفته از قرآن کریم هستند. وی با نقد سیاست‌های جاری زمان، شکنجه و زندان را پذیرفت اما هرگز از مسیر دعوت به سوی حقیقت بازنگشت.

در این کنفرانس، سید جعفر عادلی حسینی، محقق و پژوهشگر افغان، نیز با سخنرانی تحت عنوان «فیضانی؛ الگوی دعوتگر در جامعه اسلامی» حضور داشت. سخنرانی وی بر اهمیت شخصیت و اندیشه‌های علامه فیضانی تأکید داشت و علاقه‌مندان علم و معرفت را به بهره‌گیری از این فرصت فکری و معنوی دعوت کرد.

این مراسم فرصتی بود برای بازنگری در میراث فکری و معنوی یکی از بزرگ‌ترین عالمان دینی افغانستان که اندیشه‌هایش همچنان الهام‌بخش جوامع مسلمان است.

سخنرانی سید جعفر عادلی حسینی: «فیضانی؛ الگوی دعوتگر در جامعه اسلامی»

بسم الله الرحمن الرحیم ؛ قال الله تعالی فی کتابه: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ  وَکَفَى بِاللَّهِ حَسِیبًا»

(سوره احزاب، آیه 39)

پنجاه‌ودومین سالگرد زندانی شدن و چهل‌وششمین سالگرد شهادت علامه شهید محمد عطاالله فیضانی را به تمامی بستگان، فرزندان، دوستان، علاقه‌مندان و ارادتمندان ایشان تسلیت گفته و این مناسبت ارزشمند را گرامی می‌دارم.

از برگزارکنندگان این کنفرانس مخصوصاً «کانون فرهنگی علامه فیضانی» صمیمانه سپاسگزارم. این نشست که به بررسی جهان وحشت‌بار مدنیت‌نمای معاصر و نسخه‌های اصلاحی فیلسوف روحانی، علامه فیضانی، اختصاص دارد، فرصتی مغتنم برای تأمل و یادآوری است. سخنان خود را با یادآوری خاطره‌ای از یکی از همفکران و هم‌سنگران ایشان، آیت‌الله العظمی شهید سید محمد سرور واعظ، آغاز می‌کنم که با عنوان: «فیضانی؛ الگوی دعوتگر در جامعه اسلامی» به تبیین نقش و جایگاه این شخصیت بزرگوار می‌پردازد.

علامه شهید واعظ در آخرین دیدار خود با علامه شهید فیضانی در زندان پلچرخی، در دوران حاکمیت نورمحمد تره‌کی، چنین گفته بود: «فیضانی را شخصیتی بااحساس یافتم و گفتم ای کاش این ملاقات و گفت‌وگو در خارج از زندان میسر می‌شد.» این سخن به‌خوبی عمق شخصیت و جایگاه علامه شهید فیضانی را نشان می‌دهد.

ناگفته نماند که علامه شهید واعظ از پیشگامان مبارزه، روشنگری، تعهد و دیانت در افغانستان بود. او بارها در دوران سلطنت محمد ظاهرشاه و صدارت محمد داود خان زندانی شد و در زندان دهمزنگ کتاب ارزشمند «خاطرات زندان و یادی از اخلاق اسلامی» را نگاشت. ایشان یکی از پیشگامان تألیف آثار علمی در تاریخ معاصر افغانستان و نامش در ردیف عالمان برجسته و فرهیخته جهان اسلام قرار دارد.

علامه شهید فیضانی نیز همچون علامه شهید واعظ، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های اسلامی تاریخ معاصر افغانستان است. یاد و راه این دو شخصیت بزرگ، همواره الهام‌بخش مسلمانان و اصلاح‌گران خواهد بود.

در این نشست، با عنوان «فیضانی؛ الگوی دعوتگر در جامعه اسلامی»، نکاتی را یادآوری می‌کنم، زیرا علامه فیضانی الگویی کم‌نظیر برای دعوتگری و اصلاح‌گری در جامعه اسلامی به شمار می‌آید. با تأکید بر آموزه‌های قرآنی و سنت نبوی، او روش‌هایی مؤثر در هدایت، آگاهی‌بخشی و اصلاح اجتماعی ارائه داد. حکمت، بصیرت و استقامت او، نه تنها در زمان خود بلکه بر نسل‌های آینده نیز تأثیری عمیق و ماندگار گذاشته است.

ویژگی‌های دعوتگری علامه فیضانی

۱. پایبندی به اصول قرآنی و سنت نبوی

علامه فیضانی دعوت خود را بر اساس قرآن و سنت نبوی استوار کرد. او همچون پیامبر اکرم (ص) از آموزه‌های قرآنی برای جذب و هدایت مردم بهره می‌برد. چنانکه قرآن کریم می­فرماید: «ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ» (نحل: ۱۲۵) این سخن کلام الهی در تمام روش‌های او به عنوان الگو نمود داشت.

۲. دعوت به وحدت امت اسلامی

یکی از محوری‌ترین اهداف علامه فیضانی ایجاد وحدت در میان مسلمانان بود. او به جای طرح تفاوت‌ها، بر مشترکات دینی تأکید می‌کرد و از تفرقه‌افکنی پرهیز می‌نمود. فیضانی آیه‌ی «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» (آل‌عمران: ۱۰۳) را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده بود.

۳. تربیت نسل آگاه و متعهد

علامه فیضانی نقش کلیدی تعلیم و تربیت در اصلاح جامعه را درک کرده و با تأسیس محافل علمی و دینی به پرورش نسل‌هایی آگاه، متعهد، و دین‌دار پرداخت. این فعالیت‌ها با الهام از آیه‌ی «قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا» (تحریم: ۶) انجام می‌شد.

۴. دعوت با حکمت و محبت

روش علامه فیضانی در دعوت، همراه با مهربانی، نرم‌خویی و محبت بود. او مصداق آیه‌ی «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ» (آل‌عمران: ۱۵۹) عمل می‌کرد و با رفتار محبت‌آمیز خود دل‌های مردم را جذب می‌نمود.

۵. مبارزه با ظلم و استبداد

فیضانی با شجاعت در برابر ظلم ایستادگی کرد و مردم را به قیام برای برپایی عدل دعوت نمود. آیه‌ی «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ» (نحل: ۹۰) الهام‌بخش او در مبارزه با بی‌عدالتی بود.

چالش‌ها در مسیر دعوتگری

او با چالش‌هایی نظیر مقاومت جامعه سنتی، سوءبرداشت‌ها از دین، و تبلیغات منفی مخالفان روبه‌رو بود. بااین‌حال، ایمان و اخلاق او موجب غلبه بر این موانع شد.

فیضانی؛ بنیان‌گذاری مکتب فکری نوین

علامه فیضانی با تأسیس مکتبی مستقل، به تربیت معنوی، علمی و اخلاقی جامعه پرداخت. آثار او در موضوعاتی چون دین، سیاست، تصوف، فلسفه، و جامعه‌شناسی تأثیر عمیقی بر روشنفکران و اندیشمندان گذاشت. او در یکی از آثار خود با نقد تمدن غرب نوشت:

«آیا میلیون‌ها تن مواد منفجره در جنگ‌ها و بهره‌برداری‌های نادرست از منابع، نشان از شناخت مقام انسانیت است؟»

مبارزات سیاسی و اجتماعی

فیضانی در دوران حکومت محمدظاهر شاه و عصر جمهوریت به ریاست محمد داود خان، علیه بی‌عدالتی و استعمار مبارزه کرد. در رساله معروف خود «جهان به تلسکوپ قرآن»، خطر هجوم شوروی را پیش‌بینی و مردم را به مقاومت دعوت نمود. تجمع علمای افغانستان در مسجد پل خشتی با همراهی علامه بلخی، نورالمشایخ مجددی و استاد شعاع و فراخوان عمومی برای مبارزه با صهیونیسم و کمونیسم از جمله فعالیت‌های سیاسی او بود.

میراث علامه فیضانی

فیضانی در سال‌های پایانی زندگی‌اش، با تحمل زندان‌های طولانی، به شهادت رسید. بااین‌حال، آثار و اندیشه‌های او همچنان الهام‌بخش است. او با تأسیس مکتب فکری و تربیت شاگردان متعهد، نسل‌هایی را برای ادامه مسیر اصلاح‌گری تربیت کرد.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

«الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَکَفَى بِاللَّهِ حَسِیبًا» سوره احزاب، آیه 39)

این آیه بر سه ویژگی مهم دعوتگران تأکید دارد:

1. ابلاغ رسالت الهی: رساندن پیام الهی به مردم با صداقت و اخلاص.
2. خشیت از خدا: داشتن ترس از خدا به‌عنوان یگانه مرجع قدرت و عظمت.
3. عدم ترس از دیگران: ایستادگی در برابر تهدیدها و فشارها، تنها برای رضای خدا.

این ویژگی‌ها الگوی کاملی از یک دعوتگر در جامعه اسلامی ارائه می‌دهند که بر ایمان، اخلاص، و شجاعت استوار است.

علامه فیضانی نمونه‌ای برجسته از چنین دعوتگرانی در تاریخ معاصر افغانستان بود. او با علم، تقوا، اخلاق نیکو، و استقامتی مثال‌زدنی، الگویی کم‌نظیر برای مسلمانانی که در پی اصلاح و احیای امت اسلامی هستند، ارائه کرد. دعوت او که ریشه در آموزه‌های قرآنی و سنت نبوی داشت، همچنان الهام‌بخش مسلمانان است و به‌عنوان راهنمایی ارزشمند برای بازگشت به ارزش‌های اصیل اسلامی شناخته می‌شود.

میراث فکری و عملی علامه فیضانی، یادآور ضرورت تکیه بر قرآن و سنت برای تحقق سعادت، عدالت، و پیشرفت امت اسلامی است. او شخصیتی ماندگار است که یاد و اندیشه‌اش همواره در دل‌ها زنده خواهد ماند. یاد و خاطره‌اش گرامی باد و راهش پررهرو!

گزارش: از پایگاه اطلاع رسانی جهاد فرهنگی