(حجت‌الاسلام شهید شیخ محمد محسن مصباح یکاولنگی)

حجت‌الاسلام شهید محمدم حسن مصباح در سال ۱۳۲۹ خورشیدی در منطقه پس رُویه، قریه اوته پور در خانواده مذهبی دیده به جهان گشود، پدرش مرحوم حاجی علی ظفر یکتن از علما و روحانیون پرهیزگار و وارسته بود.

شهید مصباح در سال ۱۳۳۶ به سن ۷ سالگی نزد پدربزرگوارش شروع به خواندن و نوشتن نمود و در مدت یکسال نزد پدرخویش آموخت.

پس از سن ۸ سالگی وارد مدرسه مهدویه  دره علی گردیده و در آنجا از محضر مرحوم حجت‌الاسلام حاجی احمدآخوند پدر حجت‌الاسلام حاجی محمدقاسم مدرس به تحصیل علوم دینی پرداخت و در کسب رتبه های عملی و علمی بسیار کوشا و موفق بود، بعد از مدت چهار سال جهت ادامه تحصیل، رهسپار مدرسه باقریه کوه بیرون در حضرت آیت الله حاج آخوند کوه بیرون گردید.

آقای مصباح که از آغاز با محب اهل بیت^(ع) پرورش یافته و علاقه زیاد به حضور در مجالس عزاداری امام حسین^(ع) داشته وحضور وی در مجالس و محافل مذهبی سبب شد که در کنار تحصیل به ایراد سخنرانی و موعظه بپردازند و همین علاقه او در پی ریزی شخصیتش به عنوان واعظ و خطیب چیره دست منطقه موثر افتاد.

شهید مصباح بعد از مدت شش سال اقامت در مدرسه باقریه کوه بیرون و تحصیل عازم کابل گردیده و در مدرسه محمدیه شهید آیت الله واعظ شرفیاب شدند و از محضر ایشان و دیگر اساتید آن حوزه تحصیلات خویش را ادامه داده و مدت پنج سال اقامتش در کابل علاوه بر تحصیل در مساجد  و تکایای شهر کابل سخنرانی می‌نمود و وظیفه دینی و اسلامی اش را ادا  نموده و بعد از مدتی شهید مصباح به دعوت بزرگان و مردم بامیان جهت تبلیغ و تدریس به آن ولایت رفته و  به تبلیغ دینی و رشن گری در برابر ترفند های رژیم کمونیستی با سخنرانی در مساجد و تکایا و در منزل خودش نیز جلسات درسی را برگزار می‌نمود.

شهید آقای مصباح همیشه تلاش براین داشت تا بتوانند مردم خویش را از آرمان شوم حکومت ظالمانه وقت آگاه بسازند و جامعه را از زیر بار ظلم و جور بیداد گران نجات دهند و در این راستا نشست های زیادی را با بزرگان و اهل خبره  بامیان انجام دادند، تا بتوانند یک قیام به پاس حق خواهی راه اندازی نمایند ولی ظالمان وسفاکان نگذاشتند تا برنامه هایش جامه عمل بپوشانند و او را سال ۱۳۵۷ در کابل دستگیر نموده و دراثر شکنجه به درجه رفیع شها دت رسانیدند، امیدواریم که بازنده نگه داشتن نام و آرمان شهدا، مسئولیت خویش را انجام داده و در قبال آن عزیزان بی تفاوت نمانده و از مقام و شخصیت این گونه شهدا قدر دانی و تجلیل به عمل آورند.[۱]

[۱] . اظهارات حجج الاسلام؛ حاج شیخ محمدجعفرمهدیار و شیخ مهدی مصباح با نگارنده