یاد و خاطرهای شهدای عزت آفرین بهویژه شهدای مظلوم و حماسه آفرین قیام 2 سرطان 1358 خورشیدی چنداول، بالاحصار، پلچرخی، سوم حوت و سایر قیامهای عدالتخواهی ملت مسلمان افغانستان در برابر جنایتکاران و متجاوزان گرامییاد. در بیستمین برنامهی جنبش بیداری به دو موضوع پرداخته خواهد شد. یکی به مناسبت 45مین سالیاد قیام چنداول در 2 […]
یاد و خاطرهای شهدای عزت آفرین بهویژه شهدای مظلوم و حماسه آفرین قیام 2 سرطان 1358 خورشیدی چنداول، بالاحصار، پلچرخی، سوم حوت و سایر قیامهای عدالتخواهی ملت مسلمان افغانستان در برابر جنایتکاران و متجاوزان گرامییاد.
در بیستمین برنامهی جنبش بیداری به دو موضوع پرداخته خواهد شد. یکی به مناسبت 45مین سالیاد قیام چنداول در 2 سرطان 1358 خورشیدی و دیگری همان ادامه بحث همیشگیما در راستای بیداری و یاد آوری از فجایع نیم قرن اخیر که در این برنامه یادی از فاجعهی خونین 16 جدی 1371 خورشیدی توسط احزاب حزب وحدت، حزب اسلامی و شورای نظار صورت گرفت و اموال مردم، بهخصوص به غارت برده شد و این فاجعه تا هنوز هم بی سرو صدا ماند و هیچدادخواهی علیه جنایتکاران جنگی صورت نگرفت.
بسیار مختصر از منطقهی چنداول و قیام دوم سرطان 1358 خورشیدی یاد آوری نمایم.
چنداول یکی از مناطق تاریخی و قدیمی و به اساس فرمان احمدشاه درانی برای اقامت شیعیان شهر کابل اختصاص داده شده بود که در گذشته نصف شهر کابل را شامل میشد. ساکنان اولیه این منطقه قزلباشها و بعد سادات، هزارهها و بیات بوده و هستند. چنداولیها بیشتر شان قزلباشها که اکثراً در کارهای اداری و حکومتی مشغول بودند و اساس اداره و ارتش در افغانستان را هم همین قزلباشان گذاشتند.
در رابطه با تاریخ چنداول، مراکزی علمی و فرهنگی، معرفی مشاهیر و شخصیتهای علمی و مذهبی، ادبا و روشنفکران، چهرههای سیاسی و نظامی فراوانی که در چنداول بوده وهست، یکی اثر نگارنده بهنام «راویان عشق» که به تاریخ، مراکز و مشاهیر چنداول و قیامهای چهارگانه کابل به تفصیل در آن پرداخته شده و دو اثر دیگر از دکتر امانالله کبیری بنامهای «چنداول و چنداولیان» و «عقابان خونین و رازهای اندوهگین» نوشته شده که به تاریخ و مشاهیر چنداول به این کتابها مراجعه شود و اما آنچه که در باره قیام چنداول عرض میکنم تفصیل آن را در خاطراتم و کتاب «راویان عشق» آوردم و خلاصهی این رویداد تاریخی را اینگونه یاد آوری مینمایم.
🔷 قیام چنداول اشاره به تظاهرات مردمی(شیعه و سنی) علیه حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان به رهبری نورمحمد ترهکی در روزهای ۲ و ۳ سرطان ۱۳۵۸ خورشیدی بوقوع پیوست و تظاهر کنندگان از اقوام مختلف و اکثراً ساکنین چنداول به ترتیب قزلباش، سادات، هزاره، بیات، تاجیک و پشتون هستند، مردم از نقاط دیگر شهر کابل نیز به این تظاهرات پیوستند و مظاهره کنندگان در جاده میوند تجمع نمودند که توسط نیروهای امنیتی به رگبار گلوله بسته و بسیاری از آنان کشته و زخمی شدند.
رژیم وابسته به روسها در روزهای بعد، بسیاری از مردم که اکثراً اهل تشیع بودند به ظن حضور در این تظاهرات و قیام دستگیر و به زندان انداخت که بسیاری از این زندانیان در زندان کشته و مفقود شدند. مجموع کشتهشدگان این قیام به همراه افرادی که در روزهای بعد دستگیر و کشته شدهاند بین ۳ تا ۱۰ هزار نفر تخمین زده میشود.
🔷 پیشزمینهای این قیام از همان ابتدای کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ خورشیدی اعتراضهای مردمی علیه حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان شکل گرفت. معترضان در شهرهای مختلف افغانستان دست به قیام علیه حکومت زدند. قیام دره صوف، از جمله قیامهایی بود که در همان سال اول حکومت رُخ داد و بعد مناطق مرکزی آزاد شد و نخستین دولت اسلامی بهنام شورای انقلابی اتفاق اسلامی در بیست درصد خاک افغانستان ایجاد و انگیزهای این قیامها، پیروی دولت از اصول کمونیستی که به عقیده مردم مخالف سنتها و باورهای دینی و عنعنات و رسومات ملی مردم بود، پس از قیام چنداول تلاشهای دیگری نیز صورت گرفت اما به نتیجهای نرسید و اکثر نخبگان ومدیران اجتماعی دستگیری و بیشتر آنها در نخستین روزهای دستگیری در بلیگیونهای پلچرخی و حدود 24 زندان دیگر در کابل و همینطور سایر ولایات افغانستان زنده بهگور شدند که پس از چندگاهی گورهای دستهجمعی در نقاط مختلف افغانستان کشف میشود.
🔷 پس از بقدرت رسیدن احزاب جهادی بهار سال 1371 خورشیدی در افغانستان، همزمان با سالگرد قیام چنداول در 2 سرطان از سوی دولت اسلامی، برخی احزاب جهادی و افراد خاص تجلیل میشد، اما از دههی هشتاد بدینسو برخی احزاب و افراد معلوم الحال مدعی رهبری قیام چنداول بودند. تابستان ۱۳۹۵ خورشیدی در کابل به مراسمی برای سالگرد «قیام چنداول» شرکت نمودم، بنرهای تبلیغاتی و تابلوهایی که برای این مراسم در جادهها و محل برگزاری محفل نصب شده بود، دیدم، نام نوروز ترکاری فروش بهعنوان سالار و رهبر قیام چنداول ذکر شده، هرچند قبلاً بعضی احزاب و گروههای سنی و شیعه آنرا به نفع خودشان تبلیغ مینمودند، در حالی که در تابستان ۱۳۵۸خورشیدی هیچ کدام از این احزاب نقش در قیام چنداول نداشتند، بعدها اشخاصی مثل نوروز ترکاری فروش پیدا شدند که آنها حتی در «شورای انقلابی» که قیامرا سازماندهی نمودند عضو عادی هم نبودند، و برعکس برخیها حتی در گرفتاری بعضیها اشتباه کردند و عامل دستگیری خیلیها شدند، بچههای بی عقل نوروز حتی به جنازهی پدرش هم رحم نکردند، جنازه او را که در ماه جوزا در پاکستان وفات نموده بود تا 2 سرطان در سردخانه نگهداری نمودند و بعد شایعه کردند که در روز قیام چنداول وفات نموده و آن مرحوم را درجه شهادت و درگذشتش را جزو کرامات گفتند، خود کشی برادرش را شهید نامیدند و در زیارت سخی بالاتر از علما و صلحات برایش جایگاه ساختند، متأسفانه این بچهها که فعلاً از رهروان مزاری هستند از قیام چنداول به نفع شخصیشان سوء استفاده نمودند و امروز هیچکسی از قیامگران واقعی و شهدای چنداول یاد آوری نمینمایند، باید نسل پژوهشگر جلو استفاده جوییهای آنها را بگیرند. این بچههای نوروز هدایت، معروف به ترکاری فروش روزگاری باریگارد مرحوم انوری بودند، بعد بادیگارد مرحوم آیتالله محسنی و حالا جزو مزاری پرستان و در کنار واعظ زاده بهسودی که حتی در جشن عروسی شخصی نیز بنیرهای تبلیغاتی را به نام سالار قیام چنداول تبلیغات میکنند، در حالیکه رهبر قیام چنداول کسانی هستند که امروز کسی از مادران دلسوخته و فرزندان معصوم آن شهدا یادی نمیکنند و از جمله شهداء که من بخاطر دارم، شهید سید حسین فاطمی نواسه علامه بلبل، شهید رحیم برادر قهرمان پهلوان ابراهیم، شهید سید رضا اصغری، شهید سید علی آقا سنگلاخی، شهید سید جواد سنگلاخی، شهید جعفر و تعداد دیگری از جوانان که در قیام چنداول حضور داشتند و یکی دیگر از شهدا عباس شالباف مشهور به عباس پوچوق بود که ایشان و سایر شهدای چنداول مظلومانه به شهادت رسیدند که بعد از شهادت وی هیچ کس از مادر پیرش احوال نمیگیرفت، با تأسف که یاد و خاطره آنها بهمرورزمان از ذهن نسل امروز ما در حال محو شدن است و نباید اجازه داد که افتخارات قیام تاریخی یک ملت را چند وندی در انحصار خود قرار دهد و باید این انحصار شکسته شود.
بدون شک قیام چنداول کاملاً مردمی و خودجوش بود و بخاطر احساسات و اعتقادات دینی توسط مردم و خانوادههای اصیل، ریشه دار و سرشناس محلهی چنداول و دیگر نقاط شهر کابل طرحریزی شده بود. من در سال 1395 خورشیدی از این گونه تحریفات و انحراف قیام از مسیر اصلیأش ناراحت شدم، در صورتی که شخصیتها و مردم چنداول در این قیام شهدای زیادیرا تقدیم نمودند.
🔷 تصمیم گرفتم برای مستندسازی این قیام اقدام کنم. از بعضی دوستانم تقاضای همکاری کردم اما متاسفانه هیچ کس فرصت یا انگیزه همکاریرا نداشت. به تنهایی شروع کردم. هماهنگی مصاحبه و انجام مصاحبه را خودم انجام میدادم. پولی نداشتم که به تایپیست بدهم و به ناچار خودم همه مصاحبهها را پیاده میکردم. تحقیق و نوشتن کتاب «راویان عشق» نزدیک به یک سال طول کشید. سالگرد بعدی قیام چنداول، کتاب «راویان عشق؛ درنگی بر قیام چنداول» نوشته و آمادهی چاپ و با حضور شخصیتهای جهادی رونمایی شد.
🔷 کسانی که از آنها مصاحبه میگرفتم چند گروه بودند. یک عده از کسانی که در سطح رهبری قیام بودند و نقش عمدهای در برنامهریزی داشتند. مثل حجتالاسلام والمسلمین سید شاهموسی رضوی مالستانی، انجنیر سید شاه حسین حسینی، سید ابراهیم حسینی «مشهدی»، میرعبدالصمد حدید هراتی، محقق فرهیخته کشور میرآقا حقجو، قاضی محمدصفا کریمی، حجتالاسلام سید عبدالعظیم مبین، سید مهدی مشهدی، ماماحبیب مدثر، حجتالاسلام سید محمدهادی هادی، سید عنایتالله حیدری، حجت الاسلام سید رضا حجت از نوادگان مرحوم آيتالله العظمی حجت، دکتر دانش بختیاری، پهلوان ابراهیم، سید حسینعلی، سید شرف سنگلاخی، سید عارف شریفی، دکتر نصیر، سید اکبر جعفری، سید علیاصغر اکبرزاده، حاج براتعلی رضایی مشهور به حاجی معاون، اکبر مصطفی، سید شریف اخلاقی، غلامسرور صیفی، استاد سخیداد، استاد سمیع، فرزندان مرحوم آخوند کاظم و …
یک گروه هم از کسانی که مناصب دولتی یا نظامی داشتند و نقششان در قیام کلیدی و کاربردی بود و همچنین مصاحبه با مردم عادی ولی متدین که احساس مسئولیت کرده بودند و با تمام جان و مال خود در مسیر قیام چنداول همکاری کرده بودند و نیز شاهدان عینی و اهالی چنداول که فعلاً در تشکیلات شوراهای محلی چنداول عضویت دارند. حتی با کسانی که از احزاب سیاسی که ادعای انحصار قیام را داشتند و نیز افراد که سالهای اخیر به عنوان رهبر و سالار قیام چنداول از سوی بستگان شان کمپاین شده بود هم مصاحبه کردم تا هیچ حرفی ناگفته نماند و سهمشان در این خیزش مردمی و قیام ماندگار چنداول روشن شود. بعد از تمام شدن تحقیق و انتشار کتاب، از افراد کلیدی احزابی که قبلاً ادعای مصادره این قیام را داشتند تقریظ و یادداشت تایید گرفتم تا بعدها نتوانند ادعایی کنند.
قیام چنداول، قیام سربازان و افسران بالاحصار کابل، قیام زندانیان پل چرخی و قیام 3 حوت کابل در کتاب «راویان عشق» آمده و من در این بخش فقط این جمله را میگویم که ما شرمنده خون شهدایم و در حق شهدای واقعیمان جفا نمودیم و باید یاد و خاطرهای آنان زنده نگه داشته شود و جلو تحریفات گرفته شود…
منبع: پایگاه اطلاع رسانی جهاد فرهنگی / 5 سرطان 1403 خورشیدی / برنامه زنده در صفحه فیسبوک محمد علی مقدسی
تمامی حقوق مادی و معنوی این وبسایت برای جهاد فرهنگی افغانستان محفوظ است و هر گونه کاپی برداری از مطالب این وبگاه با ذکر منبع بلامانع میباشد.