یادآوری!

به مناسبت سالگرد قیام سوم حوت ۱۳۵۸ خورشیدی، صفحه «سیاست افغانستان» به مدیریت حامد ضرابی، نشستی تحلیلی با حضور کارشناسان و مهمانان برنامه، از جمله وزین، درخش، عزیز، حسینی و خطیبی برگزار کرد. در این نشست، استاد سید جعفر عادلی حسینی، محقق و پژوهشگر کشور، نیز به بررسی ابعاد این قیام پرداخت.

بسم الله الرحمن الرحیم

«بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ» (سوره تکویر، آیه ۹)

چهل و ششمین سالگرد قیام سوم حوت ۱۳۵۸ را به خانواده‌های شهدا، همسنگران و تمامی مردم آزادی‌خواه افغانستان تسلیت می‌گویم.

کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ خورشیدی، یکی از سیاه‌ترین روزهای تاریخ افغانستان بود. این کودتا، که توسط مارکسیست‌ها به وقوع پیوست، سرآغاز بدبختی‌های بی‌پایان شد و پیامدهای آن همچنان ادامه دارد. مردم مسلمان افغانستان که ماهیت ضد دینی و استبدادی کودتاگران را درک کرده بودند، قیام‌های مسلحانه‌ای را علیه آنان آغاز کردند.

نخستین قیام‌ها در دره‌صوف (۲۵ دلو ۱۳۵۷) و چارکنت (۳ حوت ۱۳۵۷) شکل گرفتند. در جریان قیام دره‌صوف، مبارزان توانستند کلوپ معدن را از وجود کمونیست‌ها پاک‌سازی کنند. نخستین قیام مردمی در ولایت نورستان (۱ جوزای ۱۳۵۷) آغاز شد و سپس قیام‌های دیگری در مناطق غرب و جنوب کشور به وقوع پیوست. قیام‌هایی نیز در شمال و مناطق مرکزی آغاز شد که در نهایت به آزادی این مناطق و تأسیس نخستین دولت اسلامی به رهبری آیت‌الله سید علی بهشتی انجامید. در این زمینه، کتابی تحت عنوان «نخستین دولت اسلامی» به نگارش درآورده‌ام.

به درخواست آیت‌الله سید علی بهشتی، رهبر قیام‌های مناطق مرکزی، گردهمایی بزرگی در ولسوالی وَرسِ ولایت بامیان برگزار شد. در این نشست، که با حضور نمایندگان ۴۲ ولسوالی و بیش از ۵۰۰ نفر از بزرگان و متنفذین همراه بود، شورای انقلابی اتفاق اسلامی در ۱۵ سنبله ۱۳۵۸ تأسیس شد. این شورا در نهایت نخستین دولت اسلامی را تشکیل داد که بیش از ۲۰٪ خاک افغانستان را در ۸ ولایت و ۴۲ ولسوالی آزادشده در بر می‌گرفت.

سرزمین تحت حاکمیت این دولت، حدود ۱۵۰,۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت داشت که از برخی کشورهای اروپایی و عربی بزرگ‌تر بود. این دولت، به‌عنوان یک اداره موقت، قوای سه‌گانه را تشکیل داده و نظم عمومی را برقرار ساخت. شورای انقلابی اتفاق اسلامی در مناطق مرکزی، با اقتدار به تحکیم همبستگی و انسجام اقشار مختلف جامعه و مجاهدین پرداخت. با این‌حال، ظهور گروه‌های افراطی و جنگ‌های داخلی، موجب فروپاشی آن شد.

قیام سوم حوت ۱۳۵۸ خورشیدی

قیام سوم حوت ۱۳۵۸ خورشیدی، که به «شب الله‌اکبر» نیز مشهور است، قیامی مردمی علیه حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان بود؛ حکومتی که تحت سلطه اتحاد جماهیر شوروی قرار داشت. این قیام، که حدود دو ماه پس از اشغال افغانستان توسط شوروی رخ داد، با هدف رهایی کشور از سلطه بیگانگان شکل گرفت. اما حکومت کمونیستی با گشودن آتش بر مردم، آن را سرکوب کرد و تعداد زیادی از شهروندان کابل را به شهادت رساند.

قیام‌های مردمی علیه حکومت کمونیستی

قیام مردم کابل علیه رژیم کمونیستی، پیش از سوم حوت نیز رخ داده بود:

۸ و ۱۴ جوزای ۱۳۵۸ – قیام در زندان پل‌چرخی

۲ سرطان ۱۳۵۸ – قیام در چنداول کابل (که متأسفانه افشا شد و سرکوب گردید)

۱۴ اسد ۱۳۵۹ – قیام در بالاحصار کابل (مشهور به «قیام بالاحصار»)

۳ حوت ۱۳۵۸ – قیام گسترده در شهر کابل با شعار «الله‌اکبر»

قیام سوم حوت و سایر جنبش‌های مردمی، برگ‌های زرینی در تاریخ مبارزات آزادی‌خواهانه مردم افغانستان هستند. اما متأسفانه، جنایتکاران جنگی در دهه‌های ۵۰ تا ۷۰ مورد پیگرد قانونی قرار نگرفتند و عدالت درباره جنایات آنان اجرا نشد. اگر دادگاه‌های عادلانه برگزار می‌شد، امروز افغانستان کشوری امن و باثبات می‌بود.

نتیجه‌گیری

قیام سوم حوت ۱۳۵۸، نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ضد اشغال افغانستان بود. مردم مسلمان این سرزمین با فریاد «الله‌اکبر» علیه تجاوزگران روسی قیام کردند تا کشورشان را از اشغال نجات دهند. در این قیام، حدود ۲۰۰۰ تن از شهروندان کابل به شهادت رسیدند و صدها نفر دیگر زخمی شدند. اما خون این شهدا، شعله‌ای را برافروخت که تا سال‌ها بعد در برابر اشغالگری ادامه داشت.

گزارش از: پایگاه اطلاع‌رسانی جهاد فرهنگی، ۳ حوت ۱۴۰۳ خورشیدی