پروفيسور سید شاه على اكبر شهرستانى در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در قریه باغ شهرستان/ ولسوالی میرامور، ولایت دایکندی متولد شد. دوره مکتبش را در کابل، مکتب نظامی سپری نمود و بعد در رشته ادبیات و فلسفه از دانشگاه کابل فارغ شد و دکترایش را در رشتههای فلسفه و جامعهشناسی از دانشگاه سوربن فرانسته به دست […]
پروفيسور سید شاه على اكبر شهرستانى در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در قریه باغ شهرستان/ ولسوالی میرامور، ولایت دایکندی متولد شد. دوره مکتبش را در کابل، مکتب نظامی سپری نمود و بعد در رشته ادبیات و فلسفه از دانشگاه کابل فارغ شد و دکترایش را در رشتههای فلسفه و جامعهشناسی از دانشگاه سوربن فرانسته به دست آورد.
پروفیسور شهرستانی بین سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ خورشیدی در دانشگاه کابل زبان و ادبیات فارسی دری، عربی، فرانسوی و انگلیسی را تدریس میکرد و نیز در دهههای ۱۳۶۰ – ۱۳۴۰ خورشیدی در دانشگاه کابل استاد ادبیات بود. مدتی آمریت دیپارتمنت زبان و ادبیات فرانسوی دانشکده ادبیات دانشگاه کابل را به عهده داشت و از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۶ ریاست دانشکده ادبیات دانشگاه کابل را عهدهدار بود. رتبه علمی و دانشگاهی شهرستانی در دانشگاه کابل «پوهاند» بود که بلندترین رتبه دانشگاهی است در افغانستان. همچنین در سال ۱۳۶۶ به حیث سناتور انتخاب شد و در هشتاد و سوّمين كنفرانس بين الپارلمانى در نيكو زياى قبرس به حيث رئيس هيأت افغانى اشتراك نمود و در سال 1371 خورشیدی(1992 ميلادى) عازم دهلى و بعداً اسپانيا شد.
شهرستانی مدتی مدیر مسئول «مجله ادب» بود که از سوی دانشکده ادبیات دانشگاه کابل منتشر میشد. از شهرستانی دهها مقاله علمی در حوزههای ادبیات، تاریخ، فرهنگ، مردمشناسی و فرهنگنگاری یا لغتنویسی در مجلههای علمی و پژوهشی آن زمان افغانستان منتشر شد و آثار زیادی از خود به یادگار ماند که میتوان از «تأثیر ادب دری بر ادبیات فرانسه»، «هجو در ادبیات زبان دری»، «چگونه ترجمه باید کرد؟»، «تاریخ هزاره (دو جلد)»، «قاموس لهجه دری هزارهگی»، «یادداشتها» (مجموعه مقالات)، «تاریخ مالیه دولت در چهل سال»، «سرچشمههاى شرقى»، «حكايتهاى لافونتن»، لغتنامهى لهجهى هزارهگى، و ديگرمقالات علمى وتحقيقى، و همچنین مهمترين محصول فكرى شاه على اكبرشهرستانى متن قانون اساسى جمهورى افغانستان كه در سال 1367 خورشیدی به تصويب مجالس «لوى جرگه» و«ولوسى جرگه» رسيد.[1]
پروفیسور شهرستانی سالیان متمادی خدمات پژوهشی و تحقیقاتی در زمینههای فرهنگ و ادب و تاریخ و زبان و فلکلور و هزاره شناسی انجام داد، اما تِکهداران قومی در بیست سال گذشته که در اریکهی قدرت تکیه زده بودند نه تنها یادی از خدمات این گونه شخصیتهای علمی جامعهى تشیع و هزاره یاد ننمودند، بلکه آنان را در سایه نگهداشتند و در برابر آنها کسانی را حمایت نمودند که با ابتداترین قواعد و اصول تحقیق و پژوهش دسترسی نداشتند و اما حاضر نشدند ک حتی قاموس لهجه دری هزارگیرا که وی در سختترین شرایط که آن زمان اهل تشیع و هزاره در خفقان بسر میبردند، شهرستانی با نوشتن و خواندن مقالهأش در احیای فرهنگ هزاره اقدام نمودند که منجر به اجراج وی از دانشکدهی ادبیات دانشگاه کابل در دوران خفقان صدارت داود خان گردید.
نا گفته نماند که از میان دهها شخصیت علمی، دوشخصیت تلاشگر نیم قرن اخیر، برای تاریخ هزاره خدمت بزرگی انجام داد؛ یکی پروفیسور شهرستانی و دیگری دکتر سید عسکر موسوی ، با تأسف هردو شخصیت خدوم مورد بی مِهری تِکهداران قومی قرار گرفتند، سید عسکر موسوی با آنکه نماینده حزب وحدت در خارج از افغانستان بود، محمد کریم خلیلی حاضر به همکاری نشد که ایشان حتا در حد معینیت مسئولیت بگیرد و خود خوان حدیث مفصل از این مجمل.
پروفیسور شاه علی اکبر شهرستانی، از چهرههای صاحب نام اکادمیک، محقق و نویسنده برجستهی افغانستان که بیش از هفتاد سال فعالیتهای علمی و پژوهشی نمودند و از پیشگامان تحقیق علمی در حوزهی تاریخ و ادبیات کشور بود و بیش از ۱۳۰ اثر و همچنین دههها مقالهى پژوهشی در عرصهی تاریخ و ادب بهشمول یادداشتهای سیاسی از خود برجای ماندهاند.
شهرستانی پس عمری خدمت در توسعهى فرهنگی سرانجام 14عقرب ۱۴۰۲ خورشیدی، برابر با 5 نوامبر ۲۰۲۳ میلادی در سن ۹۴ سالگی در بیمارستانی در لندن بریتانیا و در عالم غربت، دور از میهن و بستگانش دار فانی را وداع گفت.
با احترام
سید جعفر عادلی حسینی / منبع: کتاب کوثرالنبی پژوهشی در تاریخ سادات افغانستان
[1]. علوی، سید محمد رضا، ناگفتههاى جنبش روشنفكرى افغانستان .
تمامی حقوق مادی و معنوی این وبسایت برای جهاد فرهنگی افغانستان محفوظ است و هر گونه کاپی برداری از مطالب این وبگاه با ذکر منبع بلامانع میباشد.