متن کامل سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین سید جعفر عادلی حسینی، رئیس سازمان جهاد فرهنگی در دهمین سالیاد مرحوم میر ابوالقاسم سوما…
سائلي را گفت آن پير كهن

چند از مردان حق گويي سخن
گفت خوش آيد زبان را بر دوام

تا بگويم حرف ايشان را مدام
گر نيم زيشان از ايشان گفته‌ام

خوش دلم كاين قصه از جان گفته‌ام
گر نداريم از شكـر جز نام بهـر

اين بسي بهتر كه انـدر كـام زهر
دهمین سالیاد ارتحال شخصیت فرهیخته و خدوم میرابوالقاسم سوما را به همسرگرامی، فرزندان عزیز، تمام بستگان و دوستانش تسلیت می‌گویم، تشکر و قدر دانی می‌کنم از دست اندرکاران و برگزار کنندگان این گردهمایی، مخصوصاً حاج آقای معلم زاده.
هرچند سخن گفتن در باره نخبگانی كه كارنامه‌ی خدماتی وسيعي دارند، چندان آسان نيست، مخصوصاً نخبگان افغانستان که در تحولات بیش از چهار دهه‌ی گذشته با مدیرت بحران توسط کشورهای خارجی فراموش شدند، به همین جهت لازم و ضروریست که با برگزاری چنین نشست، گفتمان و گردهمایی‌های نخبه‌های علمی، سیاسی و فرهنگی مان را بشناسیم و در غیر آن بد بخت ملتی خواهد بود که نخبگان و تاریخ خود را نشناسند، تیره بخت‌تر از آن ملتی خواهد بود که علاقمند به شناسایی نخبگان و تاریخ خود نباشند، در آن صورت چنین ملت و جامعه محکوم به تکرار سرنوشت تلخ و ناگوار خواهد بود.
امروز در تجلیل از شخصیت دلسوز وپُرتلاش کشورمان، مرحوم میر ابوالقاسم سوما صحب خود را با روایتی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله آغاز می‌کنم: شخصی از پیامبر اسلام پرسید، محبوبترین مردم در پیشگاه پروردگار چی کسانی هستند؟
سُئِلَ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ: مَن أَحَبُّ  النّاسِ إلَي اللهِ؟
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ: أَحَبُّ النَّاسِ إِلَى اللَّهِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاسِ، وَأَحَبُّ الأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ سُرُورٌ تُدْخِلُهُ عَلَى مُسْلِمٍ…(1) رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: محبوب ترین مردم نزد خداوند کسانی هستند که نفع شان به جامعه برسند. و محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند شادی و سروری‌است که در دل مسلمان ایجاد کند، حدیث طولانیست و در ادامه پیامبراسلام صلی الله علیه و آله وسلم توصیه به رفع مشکلات همدیگر می‌فرمایند.
گردهمایی حاضر به مناسبت سالیاد مرحوم میر ابوالقاسم سوما برگزار است که او دربیش از سه دهه تحولات سیاسی این کشورحضور فعال و برجسته داشت، عنوان سخنرانی من در این گردهمایی: «سوما؛ حامی نخبگان سیاسی و فرهنگی افغانستان» می‌باشد، هرچند من در کتاب کوثرالنبی که چاپ سوم آن امسال بر اساس تقاضای تعدادی از محققین و پژوهشگران منتشر شد، در آن کتاب وقتی از مشاهیر کابل نوشتم، مخصوصاً مشاهیر چنداول، مرحوم سوما را معرفی نمودم و در باره خدمات ایشان شرح دادم، اما در این فرصت کوتاه صرفاً به چهار شاخصه‌ی از خدمات و کاردهای مرحوم سوما مختصراً اشاره می‌کنم.
نخستین شاخه‌ی از کارکردهای سوما هم اندیشی و همگرایی او با نخبگان شیعه و سنی بود؛ سوما حدوداً هفتاد سال قبل در 18 سالگی زندان رفت و ۱۴ سال در حبس بود و در این مدت با شخصیت‌های چون؛ آیت‌الله العظمی شهید سید محمد سرورواعظ علامه سید اسماعیل بلخی، استاد میرعلی اصغرشعاع از بزرگان تشیع، مولانا شهید محمد عطا الله فیضانی، شهید خان مولوی، مولوی شهید حبیب الرحمن از بزرگان اهل سنت همراه و بعد از رهایی از زندان تصمیم به ادامه تحصیلات عالی را گرفت و 1349 خورشیدی به کشور آلمان مهاجرت نمود، علاوه بر اینکه در رشته اقتصاد ادامه تحصیل نمود ارتباط وی با نخبگان در برخی کشورهای اسلامی توسعه یافت و در عین حال به یکی از چهره‌های اخوتی و تقریبی مبدل شد و به همین جهت بود که در جلسات مجمع جهانی اهل بیت(ع) و تقریب مذاهب اسلامی نیز حضور پیدا می‌کرد.
دومین شاخصه از کارکرد سوما حمایت از نخبگان سیاسی و ملی افغانستان بود؛ وی دعوت رهبران احزاب اسلامی و ایجاد ارتباط بین آن‌ها و سیاسیون آلمان در جهت جلب کمک به جهاد افغانستان تلاش کرد تا شخصیت‌های جهادی و ملی به اروپا مسافرت نمایند، ازیک طرف پیام جهاد را به مردم دنیا برسانند و ازطرف دیگر حمایت و کمک‌های کشورهای ارپایی، تاجران ملی و خیرین افغانستان مقیم اروپا را جمع آوری نمایند.
سوما زمینه مسافرت ده‌ها شخصیت شیعه وسنی را به اروپا فراهم کرد. من صرفاً از دو رهبر و یک فرمانده جهادی را به عنوان مثال نام می‌برم که سوما حامی و میزبان آن‌ها بود، از رهبران جهادی مرحوم آیت الله العظمی محسنی و پرفیسور برهان الدین ربانی و از فرماندهان نامدار جهاد سید حسین انوری و بسیاری از فرماندهان جهادی شیعه وسنی، زخمی‌ها را تداوی و به نقاط محروم افغانستان کمک‌های اولیه ارسال می‌نمود، جهاد افغانستان در آن زمان عظمت و اقتدار داشت که تحلیل‌گران سیاسی بین المللی به این باوراند که جهاد مردم افغانستان با شکست اتحاد جماهیر شوروی سابق و فروپاشی دیوار برلین گردید. هرچند در باره جهاد افغانستان، اگر ومگرهایی زیادی وجود دارد و من هم در باره جهاد افغانستان کامنتِ دارم که در این گردهمایی طرح آن را مناسب نمی‌دانم که دیدگاهم در خاطراتم کتاب ثابت قدم(از جمهوریت تا جمهوری اسلامی) مفصل آوردم، ولی این را بگویم:
سه عنوان در افغانستان مظلوم واقع شده، عنوان مرجعیت که در دادم قوم و حزب قرار گرفت، لقب شهید که به هرخود مرده گذاشته شد و جهاد که هر تفنگ به دوش و رهبران نالایق را رهبر جهاد می‌نامند که در این مورد مصداقش شعر کاظم کاظمی‌ست:
هر میوه‌ای که دست رساندیم چوب شد

ما لایق بهار نبودیم، خوب شد
این گیرودار ما و شما درمیان راه

چون روزه بازکردن پیش از غروب شد
دردا در این میانه درختی که داشتیم

قربانی لجوج ترین دارکوب شد
از همین تریبیون به تاجران ملی و مبلغین دینی در اروپا توصیه می‌کنم که خودتان را خرج رهبر زاده‌ها نکنید، مبلغ این‌ها بنام فلان ثانی نباشید که به دنیا و آخرت تان ضرر می‌رساند، چنانچه پیشینیان شان بخاطر قدرت طلبی، افغانستان را در کام سقوط قرار دادند، همان جنگ‌های خانمانسوز داخلی، مخصوصاً در دهه‌ی هفتاد زمینه حضور طالبان را فراهم نمود و امروز مردم ما خوار و ذلیل و آواره هستند و بنام جهاد ترورهای زنجیره‌ی را سازمان دهی نمودند، در حالی که مسلمان تروریست نیست و ترویستان هم مسلمان نیستند.
سومین شاخصه‌ی از کارکرد  سوما حمایت از مراکز دینی، فرهنگی و رسانه‌ای بود؛ او از زمان اقامت خود در آلمان تا پایان زندگی در تأسیس و تقویت مراکز دینی و فرهنگی و ارزشی در اروپا، افغانستان و برخی کشورهای اسلامی تلاش نمود، بسیاری از مراکز فرهنگی و رسانه‌ای را حمایت و خیلی‌ها امروز از برکت همان حمایت‌ها به نام و شهرت رسیدند و ممکن آن حمایت‌ها را فراموش نموده باشد، علاوه برآن  وی در برگزاری و مدیریت سمینارهای سیاسی با شرکت شخصیت‌های سیاسی، جهادی و فرهنگی از افغانستان و کشورهای اسلامی نقش مهمی داشت.
چهارمین شاخصه‌ی از خدمات و کارکرد مرحوم سوما خیرخواهی و رسیدگی او به مشکلات بستگان و دوستانش بود؛ در بسیاری از غم‌ها وشادی‌های مردم سهم می‌گرفت و بسیاری از دعوا‌ها و اختلافات خانوادگی و جمعی به وسیله ایشان حل وفصل می‌گردید وبه درمانده‌ها ونیازمندان چه بستگان وچه افراد غیر خانواده وفامیل، چه درداخل آلمان وچه در ایران و افغانستان وپاکستان کمک‌های نقدی وجنسی می‌کرد. خداوند او را با پیامبر و اهل بیت علیهم السلام محشور گرداند.
در پایان اجازه می‌خواهم که دو نکته را خارج از موضوع مطرح کنم:
1. در جمهوری فدرال آلمان از دیر زمانی انسان‌های متمدن ساکن بوده و هستند، برخی کشورهای اسلامی با جمهوری فدرال آلمان دارای روابط خوب سیاسی، فرهنگی و اقتصادی طولانی هستند، حدود هشت درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند.
کنفراس وزارت کشور آلمان در چهار شنبه گذشته که در برلین برگزار شد و اخباری که ما داریم، مسائل که بنام تفکر افراطی اسلامی مطرح گردید که دور از واقعیت است.
اسلام دین صلح و خیر خواهی است. مسلمان تروریست نیست و تروریست‌ها هم مسلمان نیستند و انتظار می رود که جمهوری فدرال آلمان در این زمینه تأمل بیشتر نمایند.
2. ضمن تشکر از روحانی و هیئت امنای مسجد بلال هامبورک، یکی از اساتید هنر و اعضای مجمع فرهنگی کوثر جناب آقای دکتر مسلم معروف به رضایی مقیم شهر روستوک به پاس میزبانی از خدمات دینی و فرهنگی مسجد بلال، لوحِ متبرک با آیات کلام الهی مزین نموده بود که در این گردهمایی تقدیم شود، انتقال آن در موترهای کوچک سخت بود، انشاالله در آینده نزدیک خدمت حجت الاسلام حاج آقای حیدری تقدیم می‌گردد.
تشکر از حوصله مندی شما
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته
1. منبع: الكافي، ج2، ص164. عن سيف بن عميرة عمّن سمعه، جامع الأحاديث للقمّي ص 198.  بحار الأنوار، ص74 / 339 / 122. المعجم الأوسط الرقم: ۶/۱۳۹ المصدر السلسله الصحیحه الصفحه أو الرقم: ۹۰۶ _ المصدر : صحیح الجامع الرقم: ۱۷۶_ المحدث  الدمیاطی المصدر المتجر الرابح الصفحه أو الرقم: ص۲۶۳ .