۞ امام علی (ع) می فرماید:
یکشنبه, ۱۸ سنبله , ۱۴۰۳ Sunday, 8 September , 2024
به مناسبت رحلت پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) و سبط اکبرش حضرت امام حسن مجتبی(علیه السلام) قبل از ظهر جمعه ۲۶/۸/۱۳۹۶ خورشیدی، برابر با ۲۸ صفر ۱۴۳۹ هجری قمری محفلی در حسینیه بقیه الله(عجل الله تعالی فرجه الشریف) واقع دهبوری، غرب کابل با قرائت آیات قرآن کریم توسط سید ابوالقاسم جوادی آغاز […]
به مناسبت رحلت پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) و سبط اکبرش حضرت امام حسن مجتبی(علیه السلام) قبل از ظهر جمعه ۲۶/۸/۱۳۹۶ خورشیدی، برابر با ۲۸ صفر ۱۴۳۹ هجری قمری محفلی در حسینیه بقیه الله(عجل الله تعالی فرجه الشریف) واقع دهبوری، غرب کابل با قرائت آیات قرآن کریم توسط سید ابوالقاسم جوادی آغاز شد.
در این نشست مفتی عبدالرحمن رحمانی نماینده مردم بلخ در شورای ملی؛ مولوی حبیب الله حسام رئیس شورای اخوت اسلامی و حجج اسلام؛ سید محمد داود شهیدی و شیخ محمد علی فطری نیز سخنرانی نمودند مراسم با نوحه سرایی مداحان اهل بیت(علیهم السلام) سید عمران علوی، سید هادی میرازیی و سید ابوالقاسم جوادی در رثای پیامبرگرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) و فرزندش حضرت امام حسن مجتبی(علیه السلام) همراه بود.
محفل با گردانندگی حجت الاسلام سید جاوید شکیب زاده پیش برده می شد، ایشان در آغاز با اشاره به معنای لغوی و اصطلاحی توسل و شفاعت مقدمه ای شروع نشست را با مطلب کوتاهی تحت عنوان: «جلوه ی توسل در قرآن کریم» این گونه آغاز نمود:
در قرآن نمونه های از توسّل به ساحت انبیاء الهی آمده است که از جملهی آنها عبارتند از:
در قرآن کریم از مساله «توسّل» به عنوان مسیری روشن جهت تقرب به پروردگار و ایجاد کمالات الهی و انسانی و دستیابی به عبودیت واقعی و سیر الی الله سخن به میان آمده است.
قرآن کریم اصل توسل را ضامن بقای ایمان و ملکه تقوا در ضمیر انسان دانسته و آن را به عنوان شرط رسیدن به فلاح و رستگاری می داند، چرا که بدون توسل و استمداد از مواهب و عطایای الهی و آنچه که پروردگار برای تعالی به سوی خویش در اختیار بشر قرار داده، غیر ممکن است.
از همین روست که قرآن کریم نیز از توسل به عنوان راه روشنی برای نیل به خوشبختی و رستگاری یاد کرده و می فرماید: «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ابْتَغُواْ إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ وَ جَاهِدُواْ فىِ سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون»(۱) ای کسانیکه ایمان آوردید،از خدا پروا نموده و برای نزدیک شدن به او وسیله بجوئید و در راه او مجاهده نمایید،شاید که رستگار شوید.
قرآن کریم اصل توسل را ضامن بقای ایمان و ملکه تقوا در ضمیر انسان دانسته و آن را به عنوان شرط رسیدن به فلاح و رستگاری می داند، چرا که بدون توسل و استمداد از مواهب و عطایای الهی و آنچه که پروردگار برای تعالی به سوی خویش در اختیار بشر قرار داده، غیر ممکن است.
مفسر بزرگ شیعه علامه طباطبایی(ره) ذیل تفسیر این آیه شریفه می فرماید: «خداى تعالى در قرآن کریم فرموده: «و ابتغوا الیه الوسیله»، و حقیقت وسیله به درگاه خدا مراعات راه خدا است، به اینکه اولا به احکام او علم پیدا کنى و در ثانى به بندگى او بپردازى، و ثالثا در جستجوى مکارم و عمل به مستحبات شریعت باشى و این وسیله معنائى نظیر معناى کلمه قربت را دارد، و چون وسیله نوعى توسل است و توسل هم در مورد خداى تعالى که منزه از مکان و جسمانیت است توسل معنوى و پیدا کردن رابطه اى است که بین بنده و پروردگارش اتصال برقرار کند، و نیز از آنجا که بین بنده و پروردگارش هیچ رابطه اى به جز ذلت عبودیت نیست قهرا وسیله ،عبارت است از اینکه انسان حقیقت عبودیت را در خود تحقق دهد و به درگاه خداى تعالى وجهه فقر و مسکنت به خود بگیرد.
در این جا دومورد بصورت نمونه از توسل که در قران آمده ذکر می نمایم:
قرآن می فرماید که حضرت یعقوب برای فرزندانش استغفار کرد: «قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّیَ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ»(۳) گفت: به زودى از پروردگارم براى شما آمرزش مىخواهم که او همانا آمرزنده مهربان است!
از آیات فوق استفاده می شود که تقاضای استغفار از شخص دیگر نه تنها منافات با توحید ندارد، بلکه راهی است برای رسیدن به لطف پروردگار، و گرنه چگونه ممکن بود یعقوب پیامبر، تقاضای فرزندان را دائر به استغفار برای آنان بپذیرد، و به توسل آنها پاسخ مثبت دهد.
قرآن کریم این فیض بزرگ را تنها شامل مؤمنین ندانسته و مشرکین را نیز قابل دریافت این موهبت الهی و طلب بخشش رسول خدا میداند: «وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُوسَهُمْ وَرَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَهُم مُّسْتَکْبِرُونَ»(۵) چون بدیشان گفته شود بیایید تا پیامبر خدا براى شما آمرزش بخواهد سرهاى خود را بر مىگردانند و آنان را مىبینى که تکبرکنان روى برمىتابند!
این آیه صریحاً می گوید که آمدن به سراغ پیامبر و او را بر درگاه خدا شفیع قرار دادن، و وساطت و استغفار او برای گنه کاران مؤثر است و موجب پذیرش توبه و رحمت الهی است.
در روایات و تفاسیر اهل تیشع و تسنن نیز توسل و شفاعت بصورت روشن وجود دارد: «زمخشری و تعبیر فخر رازی چنین است: « وسیله هر چیزی است که به واسطه آن به مقصود تقرب و نزدیکی جسته شود» عمومیت دارد وشامل همه موارد میگردد.
و در کتاب تبرک و توسل از مفتی عبد الرحمن رحمانی نیز آمده که حضرت عمر روایت شده که وقتی به قحطی مواجه شدند به وسیله پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) و ابن عباس طلب باران کرد و گفت: «اللهم انا کنا نتوسل الیک بنینا فتُسقینا وانا نتوسل الیک بعم نبینا فاسقینا فیسقون»(۶)
مفتی مولوی عبدالرحمن رحمانی عضو مجلس نمایندگان، رهبر حزب عصرما و موسس دانشگاه ام القرای یکی دیگر از سخنرانانی بود که در این نشست با تکیه به آیات کلام الهی و سنت نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) و فرمایشات دیگر بزرگان دین در رابطه با توسل و شفاعت گفت:
توسل از جمله موارد پذیرفته شده میان مسلمانان است که در زمان پیامبر و پس از آن مرسوم بوده به علاوه، خدا هم امور دنیا را از طریق اسبابش انجام می دهد؛ به وسیله ابر باران نازل می کند «فَاَخرَجَ به منَ الثَّمَرات»(۷) و به وسیله ملائکه بسیاری از کارها را انجام می دهد «فَالمُدَبرات اَمراً»(۸)
حال که مسلمانان در خصوص این مسائل اتفاق نظر دارند چرا این همه اختلاف در توسل و شفاعت پیش آمده است؟
با دقت در این مسئله می توان شانزده قسم برای مسئله تصور کرد که هر یک پیش فرض های خود را دارد و توجه نکردن هر یک از منازعه کنندگان به این پیش فرض ها و اصول موضوعه، باعث خلط مباحث می شود. در اصل موضوع توسل، میان مسلمانان هیچ اختلافی نیست؛ توسل به ارواح، انبیاء عظام، اولیای الهی، پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) و خاندان با عظمتش و درخواست شفاعت از ذوات مقدسه و استغاثه به ارواح پیامبران، اولیای الهی و بزرگان دین در زمان حیات و ممات آنها جواز دانسته و شاید نخستین مشکل، توجه نداشتن به انواع توسل و شفاعت است و در اصل توسل، شفاعت و استغاثه میان مسلمانان هیچ اختلافی وجود ندارد و اختلاف در برخی اقسام آن است که برخی ها با برداشت اشتباه از مفاهیمی مثل عبادت، توحید و شرک به این معضل گرفتار شده اند و دیگر مسلمانان را نیز گرفتار کرده اند.
گاهی توسل به ذات (مقام یا جاه) اولیای الهی است. حال فرقی نمی کند قبل از حیات ایشان (عالم ذرّ) باشد یا زمان حیات (دنیا) یا زمان ممات (برزخ) یا در قیامت. مثلاً خداوند به حق انبیا و اولیا خوانده می شود و گفته می شود: «اللهم انی اسئلک و اتوسل الیک بنبیک…» که در اینجا مستقیماً خدا خوانده شده و مقام و بزرگی اولیای الهی واسطه قرار گرفته است که این می تواند قبل از حیات دنیوی اتفاق افتاده باشد مثل توسل انبیای اولوالعزم به پیامبر اسلام، یا در زمان حیات باشد یا می تواند در زمان ممات باشد(یعنی پیامبر در برزخ باشند) یا آنکه در قیامت باشد.
بنابراین، این نوع خود دارای پنج قسم است:
گاهی توسل به دعای انبیا و اولیای الهی است و از ایشان درخواست می شود که از خدا برای ما (نه برای خودشان) طلب حاجت کنند. حال این درخواست یا در زمان قبل از حیات ولیّ خدا است، یا در زمان حیات او، یا در زمان ممات ایشان، یا در زمان قیامت. اما توسل به دعای اولیای الهی قبل از حیات فرض ندارد. به عبارت دیگر، این درخواست گاه در زمان حیات پیامبر خدا و در نزد خود ایشان صورت می گیرد، مثل درخواست برادران حضرت یوسف(علیه السلام) که از حضرت یعقوب(علیه السلام) تقاضا کردند تا خدا آنها را ببخشاید. یا در زمان غیاب و ممات ایشان است، به این صورت که شخص در منزل یا نزد قبر اولیای الهی از ایشان درخواست می کند که برای او دعا کنند و از خدا حاجتی را برایش بخواهند.
لذا پیامبران الهی-و از همه برتر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) -دارای مقام شفاعتند و برای گروه خاصی از گنهکاران نزد خداوند شفاعت می کنند، ولی آن هم به اذن و اجازه پروردگار است: «ما من شفیع الا من بعد اذنه، هیچ شفاعت کننده ای نیست مگر بعد از اذن و اجازه پروردگار»(۹) «من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه، کیست که در نزد او شفاعت کند جز به فرمان او» (۱۰) و اگر در بعضی از آیات قرآن اشاره به نفی شفاعت بطور مطلق شده و می فرماید: «من قبل ان یاتی یوم لا بیع فیه و لا خله و لا شفاعه، انفاق کنید پیش از آن که روزی فرا رسد که در آن روز نه بیع وجود دارد (تا کسی بتواند سعادت و نجات را برای خود خریداری کند) و نه دوستی (و رفاقت های معمولی سودی دارد) و نه شفاعت» (۱۱) منظور شفاعت استقلالی و بدون اذن خداست، یا درباره کسانی است که قابلیت شفاعت ندارند، زیرا بارها گفته شد که آیات قرآن یکدیگر را تفسیر می کنند.
همچنان در این نشست مولوی حبیب الله حسام، رئیس شورای اخوت اسلامی با بیان اینکه در باب توسل محکم ترین دلیل آیات قرآن کریم است افزود: توسل، یعنی واسطه قرار دادن، انبیاءو صالحان به پیشگاه خداوند چنانچه خداوند، در قرآن کریم می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ»(۱۲) یعنی، ای کسانی که ایمان آورده اید ، از خدا بترسید و برای تقرب به او وسیله ای بجویید .
این آیه به تمامی مؤمنین دستور می دهد که به هر وسیله ای که سبب تقرب به خداوند می شود تمسک بجویند؛ بنابراین تقرب به خداوند بدون وسیله و واسطه امکان ندارد.
در این نشست و گفتمان دینی حجج اسلام؛ شیخ محمد علی فطری و سید محمد داود شهیدی نیز طی سخنانی توسل و شفاعت را از ضروریات مذاهب اسلامی خوانده و افزوند: توسل و شفاعت از ضروریات تمامی مذاهب اسلامی و مورد اجماع تمامی علمای مسلمان است که آیات بسیاری در قرآن کریم آن را تأیید می کند و از جمله در رابطه با شفاعت می گوید: «وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَی»(۱۳) ؛ و به زودی پروردگارت تو را عطای خواهد داد، تا خرسند گردی.
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَکَ عَسَی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا . الإسراء / ۷۹ .و پاسی از شب را زنده بدار ، تا برای تو [به منزله] نافله ای باشد، امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند .
تمامی مفسران شیعه و سنی بر این مطلب اتفاق دارند که مراد از «مقام محمود» همان مقام شفاعت است که خداوند آن را به پیامبرش وعده داده است.
تمامی مسلمین بر این مطلب اتفاق دارند که شفاعت از ضروریات دین است . و شفاعت ، یعنی این که پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله نه تنها امت خود را ؛ بلکه امت های دیگر را نیز شفاعت خواهد کرد.
سخنرانان با یاد آوری از توسل حضرت آدم به اهل بیت(علیهم السلام) با ذکر روایتی از ابی هریره در باره قصه حضرت آدم چنین نقل نمودند: یا آدم هؤلاء صفوتی… فإذا کان لک لی حاجه فبهؤلاء توسل، فقال النبی: نحن سفینه النجاه من تعلق بها نجا ومن حاد عنها هلک، فمن کان له إلی الله حاجه فلیسألنا أهل البیت.(۱۴) ای آدم! این ها( اهل بیت) برگزیدگان من هستند … هر وقت حاجتی داشتی اینها را واسطه قرار بده . پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند : ما کشتی نجات هستیم، هر کس سوار این کشتی شد، نجات خواهد یافت و هر کس سر پیچی کند ، هلاک می شود ، هر کسی حاجتی به سوی خداوند دارد، باید ما اهل بیت را واسطه قرار دهد.
محفل با دعائیه حجت الاسلام والمسلمین شیخ محمدعلی فطری خاتمه یافت.
پی نوشت ها:
تمامی حقوق مادی و معنوی این وبسایت برای جهاد فرهنگی افغانستان محفوظ است و هر گونه کاپی برداری از مطالب این وبگاه با ذکر منبع بلامانع میباشد.
